आज हरितलिका तीज: हिन्दू महिलाहरूको प्रमुख चाड मनाइदै ।

हरितलिका तीज हिन्दू धर्मावलम्बी महिलाहरूको प्रमुख चाडका रुपमा मनाइन्छ।

विशेष गरी नेपाल र भारतमा मनाइन्छ। तीजको परम्परा र महत्व धार्मिक तथा सांस्कृतिक दृष्टिकोणबाट गहिरो छ। यो चाड विशेषतः भगवान शिव र देवी पार्वतीको पूजा गर्ने चाडको रूपमा चिनिन्छ, जहाँ महिलाहरूले आफ्नो परिवारको सुख, समृद्धि, र दीर्घायुको लागि व्रत बस्छन्।

तीजको उत्पत्ति र धार्मिक मान्यता तीजको उत्पत्ति भगवान शिव र पार्वतीको कथासँग जोडिएको छ। पौराणिक कथाका अनुसार, पार्वतीले शिवजीलाई पति रूपमा प्राप्त गर्न कठोर तपस्या गरेकी थिइन्। उनको तपस्याको फलस्वरूप शिवजीले उनलाई पत्नी रूपमा स्वीकार गरेका थिए। यस परम्परालाई सम्मान गर्दै महिलाहरूले आफ्ना पतिका दीर्घायु र सुख-समृद्धिका लागि तीजमा व्रत बस्ने चलन रहेको छ।

"हरितलिका" शब्दले ‘हरित’ र ‘अलिका’ दुई शब्दको संयोजन हो, जसको अर्थ ‘हरित’ भनेको हरण गर्नु र ‘अलिका’ भनेको साथी हो। कथन अनुसार पार्वतीलाई उनका साथीहरूले विवाहको दबाबबाट बचाउन जंगलमा लगेर लुकाएका थिए, जहाँ उनले भगवान शिवलाई प्राप्त गर्न व्रत गरेकी थिइन्। यही व्रतलाई "हरितलिका तीज" भनिएको हो। ### तीजको अनुष्ठान र विधि तीज पर्वको मुख्य विशेषता व्रत, नाचगान, र मेलमिलाप हो। यस अवसरमा महिलाहरू रातो र साडी तथा श्रृंगारको विशेष महत्व हुन्छ। तीजको व्रत विशेषगरी महिलाहरूले कठोरता पूर्वक पालन गर्छन्, जसमा केही महिलाहरूले पानीसमेत नखाएर निर्जल व्रत गर्छन्। यो व्रत विशेष गरी पार्वती र शिवजीको पूजा गर्ने उद्देश्यले बसिन्छ। तीजका तीन दिन विशेष महत्त्वपूर्ण मानिन्छन्।

१. दरखाने दिन : यस दिन महिलाहरूले दर खाएर आफ्नो परिवार र साथीहरूसँग भेटघाट गर्छन्। यो दिन महिलाहरूले मीठा परिकारहरू बनाएर खाँदछन्, ताकि व्रतको दिनमा उनीहरूलाई शारीरिक रूपले समस्या नहोस्। २. व्रतको दिन: व्रतको दिन महिलाहरूले निराहार वा निर्जल व्रत बस्छन्। यस दिन शिव-पार्वतीको पूजा गरी परिवारको सुख र दीर्घायुको कामना गरिन्छ। ३. ऋषिपञ्चमी: यो तीजको अन्तिम दिन हो, जसमा महिलाहरूले नदी वा पवित्र स्थानमा स्नान गरी ऋषिहरूको पूजा गर्छन्। यस दिनले महिलाहरूलाई शुद्धि र सन्तोषको प्रतीक मानिन्छ।

तीजको सांस्कृतिक पक्ष तीज केवल धार्मिक पर्व मात्र होइन, सामाजिक र सांस्कृतिक रूपमा पनि यसको गहिरो महत्त्व छ। यो महिलाहरूलाई मेलमिलाप र समतुल्यताको अवसर प्रदान गर्ने पर्व हो। दर खाने अवसरमा महिलाहरू आफ्नो दुःख र पीडा एक-अर्कासँग बाँड्ने गर्छन्, जसले उनीहरूलाई मानसिक रूपमा बलियो बनाउँछ। परम्परागत लोक गीतहरू गाउने र नृत्य गर्ने तीज पर्वको अर्को प्रमुख पक्ष हो। यी गीतहरूमा महिला सशक्तिकरणका कुरा पनि समेटिएका हुन्छन्, जसले सामाजिक सन्देश पनि प्रवाह गर्छ।

आधुनिक समाजमा तीजको महत्त्व समयसँगै तीजको स्वरूपमा पनि केही परिवर्तन आएको छ। आधुनिक समयमा तीजले सामाजिक सशक्तिकरणको पनि प्रतिनिधित्व गर्न थालेको छ। तीजलाई महिलाहरूको हक, समानता, र सशक्तिकरणसँग पनि जोड्न थालिएको छ। विभिन्न संघ-संस्थाहरूले महिलाहरूको अधिकार र सशक्तिकरणको सन्देश फैलाउने माध्यमको रूपमा तीजलाई प्रयोग गरेका छन्।

निष्कर्ष हरितलिका तीज धार्मिक, सांस्कृतिक, र सामाजिक दृष्टिकोणले महत्वपूर्ण पर्व हो। यसले महिलाहरूलाई धार्मिक परम्पराको पालन गर्ने अवसर मात्र प्रदान गर्दैन, समाजमा महिलाहरूको स्थान र महत्त्वलाई पनि उजागर गर्छ।