राउटे जातिले किन नुहाउदैनन ? यसको रहस्य यस्तो रहेछ।

राउटे जाति नेपालका एक आदिवासी समुदाय हुन्, जो आफ्नो मौलिक संस्कृतिलाई जोगाइराख्न आजसम्म पनि आधुनिक समाजबाट अलग रहेर जीवनयापन गरिरहेका छन्। उनीहरूको जीवनशैली, परम्परा, र पेशा अत्यन्तै अनौठो र रोचक छ, जुन सामान्यतया अन्य समुदायको भन्दा निकै फरक छ।

इतिहास र परम्परा -  राउटे जातिको इतिहासलाई हेर्दा, उनीहरू आदिकालदेखि नै जंगलमा बसोबास गर्दै आएका छन्। राउटेहरूको उत्पत्ति कहाँबाट भयो भन्ने विषयमा ठोस प्रमाण नभए तापनि, उनीहरूलाई नेपालका आदिवासी जनजातिहरूको एउटा पुरानो शाखा मानिन्छ। उनीहरूको परम्परा, धर्म, र संस्कृतिलाई अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण मानिन्छ, र यो परम्परा पुस्तान्तरण हुँदै आजसम्म कायम रहेको छ।

पेशा र तितिरिवाज - राउटेहरूको मुख्य पेशा घुमन्ते जीवनशैलीमा आधारित छ। उनीहरू जंगलमा बसोबास गर्छन् र शिकार तथा वन उपज संकलनलाई आफ्नो जीवनयापनको मुख्य साधन बनाउँछन्। विशेषगरी, राउटेहरू कोसी , खाट , भकारी लगायतका काठका विभिन्न सामग्रीहरू बनाउँछन् र ती सामग्रीहरू बेचेर आफ्नो जीविकोपार्जन गर्छन्। काठबाट बनाइने सामग्रीमा उनीहरूको विशेषता देखिन्छ, र यो काम उनीहरूको पहिचानको महत्वपूर्ण अंश हो।

राउटेहरू आफ्नो समुदाय भित्रका नियम र परम्परालाई निकै महत्त्व दिन्छन्। उनीहरूको समाजमा मुखिया, जसलाई "मुखिया" भनिन्छ, अत्यन्तै शक्तिशाली व्यक्तित्व हो। मुखियाले समुदायका विभिन्न पक्षहरूमा कडा नियम लगाउँछ। उदाहरणका लागि, मुखियाले समुदायका सदस्यहरूलाई कसरी जीवनयापन गर्ने, कसरी अन्य समुदायसँग सम्पर्क राख्ने भन्ने विषयमा निर्देशन दिन्छ।

चाडपर्व र उत्सव राउटेहरूको आफ्नै मौलिक चाडपर्व छ, जसमा उनीहरू आफ्नो देवताहरूलाई प्रसन्न पार्नका लागि विशेष पूजापाठ गर्छन्। उनीहरूको मुख्य पर्वहरूमा शिकार पर्व र देवताहरूको पूजा पर्दछन्। यस पर्वमा उनीहरू आफ्नो देवतालाई प्रसन्न पार्न विभिन्न प्रकारका अनुष्ठान गर्छन् र गाउँभरिका सबै सदस्यहरू यसमा सामेल हुन्छन्।

जीवनशैली र आहार राउटेहरूको जीवनशैली अत्यन्तै सरल र प्राकृतिक स्रोतमा आधारित छ। उनीहरू साधारण खाना खान्छन्, जुन सामान्यतया जंगलबाट संकलित जडिबुटी, फलफूल, र शिकारबाट प्राप्त मासु हुन्छ। राउटेहरूले घरपालुवा जनावरहरूलाई पालेका छैनन् र उनीहरूको आहार पनि प्राकृतिक स्रोतमा निर्भर रहन्छ। उनीहरू विशेष गरी बाँदर, गुना, बिरालो, मुसा आदिको शिकार गर्छन् र त्यो मासुलाई पकाएर खान्छन्। राउटेहरू नुहाउदैन नुहाए भने आफ्नो आमाको हात उतारो हुन्छ  भन्ने भनाइ पनि छ।यसलाई उनीहरूको धर्म र परम्परासँग जोडेर व्याख्या गरिन्छ। उनीहरू विश्वास गर्छन् कि नुहाउँदा आफूमा रहेका शक्तिहरू नष्ट हुन्छन् र दुर्भाग्य आउँछ। साथै, उनीहरूको बसोबास गरिरहेको स्थानमा स्वच्छ पानीको कमीले पनि यसमा प्रभाव परेको हुन सक्छ।

बसाइसराइ र आगो लगाउने परम्परा पनि उत्तिकै छ, राउटेहरू एक स्थानमा स्थिर बस्दैनन्। उनीहरू जंगलबाट जंगलमा घुमन्ते जीवन बिताउँछन्। जब उनीहरूले बसाइँ सर्छन्, उनीहरूले आफ्नो पुरानो बासस्थानलाई आगो लगाउँछन्। यो परम्पराको पछाडि धेरै कारणहरू छन्। पहिलो, उनीहरू विश्वास गर्छन् कि पुरानो बासस्थानमा कुनै खराब ऊर्जा रहेको हुन सक्छ, जुन नयाँ स्थानमा सर्नुअघि नष्ट गर्नु जरुरी छ। दोस्रो, पुरानो बासस्थानमा फोहोर र ब्याक्टेरिया सर्छ भन्ने डरले पनि आगो लगाउने परम्परा रहेको छ। तेस्रो, यसले उनीहरूको बसोबासको संकेत नछोड्ने भन्ने सुरक्षा दृष्टिकोण पनि समावेश छ।

मुखियाको भूमिका - मुखिया राउटे समाजको सर्वोच्च नेता हो। उसले समुदायको हरेक पक्षलाई नियमन गर्छ। मुखियाको आदेश अन्तिम मानिन्छ, र उसका आदेशको उल्लंघन गर्नेलाई समाजबाट निष्कासनसम्मको सजायँ पनि दिन सकिन्छ। मुखियाले समुदायको सम्पूर्ण जीवनशैलीलाई नियमन गर्ने भएकाले उसले विशेष सम्मान र अधिकार पाउँछ। मुखियाले समाजका नयाँ सदस्यहरूको बिहे, मृत्यु संस्कार, र अन्य सामाजिक अनुष्ठानहरूलाई पनि नियमन गर्छ। मुखियाको सहमति बिना कुनै पनि महत्वपूर्ण निर्णय लिन पाइँदैन। मुखियाले समाजको सन्तुलन र एकता कायम राख्नका लागि निकै कडा नियमहरू लागू गर्छ।

राउटे समुदायमा शिक्षा - राउटे समुदायमा शिक्षा धेरै कम प्राथमिकतामा राखिन्छ। आधुनिक शिक्षा पद्धतिबाट टाढा रहेर, राउटे बच्चाहरूको प्राथमिक शिक्षा जंगल र प्रकृतिको ज्ञानमै केन्द्रित हुन्छ। उनीहरू आफ्नो समुदायभित्रै परम्परागत ज्ञान र शिपलाई सिक्न प्रोत्साहित गरिन्छन्। तथापि, पछिल्ला केही वर्षहरूमा केही गैरसरकारी संस्थाहरू र सरकारी पहलहरूको माध्यमबाट केही राउटे बालबालिकालाई विद्यालयमा पढ्ने अवसर प्रदान गरिएको छ। यद्यपि, अधिकांश बालबालिका विद्यालय जान्न चाहँदैनन्, र गए पनि आधारभूत शिक्षा भन्दा माथि जान सफल भएका छैनन्।

राउटे समाजमा विधवा प्रथा -  राउटे समाजमा जब कुनै पुरुषको मृत्यु हुन्छ, उसकी श्रीमतीलाई "विधवा" को रूपमा हेर्ने गरिन्छ। तर, विधवा महिलाहरूलाई खासै सुमधुर दृष्टिकोणले हेरिँदैन। उनीहरूलाई समाजमा पुनः विवाह गर्न प्रोत्साहित गरिन्न। बरु, उनलाई अन्य कामकाज गर्न बाध्य पारिन्छ। यस्तो अवस्थामा, ती महिलाहरूलाई समाजले अपहेलना गर्ने वा बेवास्ता गर्ने प्रचलन छ। यसले उनीहरूको जीवन अझ कठिन बनाउँछ, विशेषगरी जब उनीहरूको कुनै सहारा हुँदैन।

राउटे बिरामी पर्दा राउटे जातिमा बिरामी पर्दा उनीहरू आधुनिक औषधि र उपचारको सट्टा परम्परागत जडिबुटी र धामीझाँक्रीको सहारा लिन्छन्। उनीहरूलाई विश्वास छ कि रोगहरू कुनै पाप वा देवताको श्रापको कारणले लाग्छन्, र त्यसको उपचार धामीझाँक्रीको माध्यमबाट मात्र सम्भव छ। बिरामी भएका व्यक्तिलाई समुदायले छुट्टै राखेर उपचार गरिन्छ। यदि उपचार सफल भएन भने, बिरामीलाई भाग्यको खेल ठहरिन्छ र देवताको इच्छा मानिन्छ।